Ponad trzy miliony – tyle orientacyjnie obywateli Ukrainy przekroczyło polską granicę w pierwszych trzech tygodniach po rosyjskiej agresji w lutym 2022 r. Organizacje pozarządowe, samorządy oraz osoby prywatne niemal natychmiast zareagowały na kryzys. Taka mobilizacja nie miała precedensu w historii Polski. Wraz z przedłużającą się wojną, upływem czasu oraz nadchodzącym kryzysem gospodarczym polskie społeczeństwo zaczęło jednak odczuwać zmęczenie pomocą udzielaną ukraińskim uchodźcom. To zmęczenie tworzy podatny grunt dla wszelkiego rodzaju treści, które – zamiast nas łączyć – dzielą.
Jako Fundacja Instytut Reportażu postanowiliśmy więc podjąć działania, które z jednej strony przybliżą polskim odbiorcom obecną sytuację Ukrainy oraz Ukraińców i Ukrainek – szczególnie tych, którzy znaleźli się obecnie w Polsce. Z drugiej stworzą otwartą przestrzeń, w której będzie można dyskutować o wspólnym współżyciu i przyszłości.
Dlatego przygotowaliśmy projekt MOMENTY, w ramach którego przeprowadziliśmy działania:
Zebranie 30 świadectw ukraińskich kobiet oraz przygotowanie wystawy fotograficznej.
Rosyjska inwazja bez wątpienia zmieniła życie milionów Ukrainek i Ukraińców, niezależnie czy przebywali w tym okresie w ojczyźnie. W Instytucie Reportażu pomyśleliśmy, że ważne byłoby zebranie i udokumentowanie tych naznaczonych wojną historii, zanim popadną w zapomnienie. Zależało nam na uchwyceniu konkretnego momentu historycznego – przede wszystkim historii ukraińskich kobiet, które zdecydowały się na ucieczkę do Polski. W tym celu powołaliśmy polsko-ukraiński zespół dziennikarzy i fotografek, a 30 kobiet zgodziło się podzielić swoimi historiami oraz pozwoliło sfotografować siebie i swoje obecne życie. Są to przede wszystkim uchodźczynie, które opowiadają o swoich doświadczeniach wojennych, o ucieczce i o tym, co je spotkało już po przybyciu do Polski. Ale jest również kilka innych historii – m.in. aktywistki, która organizowała pomoc w Polsce, oraz dziennikarki wojennej. Opiekę merytoryczną nad wystawą fotograficzną pełniła Magdalena Wdowicz-Wierzbowska, nad działaniami dokumentalnymi – Witold Szabłowski oraz Eugeniusz Klimakin i Yevhen Prykhodko.
Efektem wspólnych polsko-ukraińskich działań jest niniejsza strona internetowa. Znajdziecie tutaj wszystkie 30 historii naszych bohaterek w postaci:
– Zdjęć, w tym portretu oraz serii fotografii przedstawiających ich obecne życie.
– Transkrypcji wywiadów – spisana słowo w słowo treść wywiadów przeprowadzonych w języku ukraińskim (lub rosyjskim). Wersja polska jest tłumaczeniem z ukraińskiego.
– Skrótów najważniejszych wydarzeń i myśli z długich wywiadów. Wyboru dokonali dziennikarki oraz dziennikarze przeprowadzający wywiady.
– Pięć wywiadów zostało nagranych w formie podcastów realizowanych przez Empik, można ich wysłuchać tutaj.
Zapraszamy do zapoznania się z tymi historiami i równocześnie:
1. Ostrzegamy, że treść wywiadów może zawierać treści brutalne i bardzo poruszające. Są to historie wojenne traktujące często o bardzo trudnych i tragicznych, czasem brutalnych wydarzeniach.
2. Zastrzegamy, że przedstawione na stronie świadectwa zawierają prywatne historie, opinie i odczucia kobiet, które ich udzieliły. Opinie i poglądy w nich zawarte nie są równoważne z opiniami i poglądami organizatorów projektu MOMENTY.
Cykl spotkań #solidarnizUkrainą w trakcie festiwalu Miedzianka Po Drodze
Podczas festiwalu Miedzianka Po Drodze codziennie przez siedem dni (28.08. – 03.09.2022) odbywały się spotkania #solidarnizUkrainą, przybliżające publiczności w różnych miastach sytuację w Ukrainie. Ponieważ tematem przewodnim festiwalu była „literatura niepraktyczna”, skupiliśmy się na opowiadaniu o sytuacji na Ukrainie z perspektywy pisarzy oraz tego, jak świat literacki zareagował na wojnę. Cykl prowadził Witold Szabłowski, znany m.in. z relacjonowania na bieżąco sytuacji na froncie na swoim blogu Notatnik Reportera. Gościem Szabłowskiego byli m.in. słowacki reporter Tomáš Forró, autor książki „Apartament w hotelu wojennym” i Polina Kuczyńska, była pracowniczka Ukraińskiego Instytutu Książki, która opowiadała piętnie, które odcisnęła wojna na ukraińskich pisarzach i ukraińskim rynku wydawniczym.
Festiwal Dni Ukrainy
Działania kulturalne są odpowiednim narzędziem do stworzenia przestrzeni, w której przedstawiciele różnych narodów mogą zaprezentować swoją kulturę, opowiedzieć o swoich zmaganiach, poznać innych i podzielić się swoimi doświadczeniami. W ten sposób chcieliśmy przyczynić się do wzmacniania polsko-ukraińskich więzi społecznych na poziomie lokalnym. W Faktycznym Domu Kultury w Warszawie od września do listopada 2022 r. zorganizowaliśmy trzy kulturalne imprezy, które nazwaliśmy Dniami Ukrainy. Każda odsłona trwała dwa dni (niedziela i poniedziałek) i składała się ze spotkań z polskimi i ukraińskimi dziennikarzami, autorami książek, aktywistami i artystami, pokazów filmowych, wystaw fotograficznych, zajęć dla dzieci i koncertów.
Naszym celem było wzajemne poznanie, dlatego prezentowaliśmy dorobek zarówno polskiej, jak i ukraińskiej kultury, a wszystkie spotkania były tłumaczone na język polski i ukraiński. Oferowaliśmy również poczęstunek, a przy okazji możliwość rozmowy przy wspólnym stole.
Wśród naszych gości znaleźli się m.in. Alina Makarczuk (dziennikarka i autorka książki o Ołenie Zełenskiej), Artem Manuilov i Swietłana Ołeszko (ukraińscy artyści teatralni), Barbara Włodarczyk (polska dziennikarka i autorka filmu dokumentalnego o prezydencie Zełenskim), Joanna Kos-Krauze (polska reżyserka zaangażowana w pomoc Ukrainie), Eugeniusz Klimakin (ukraińsko-polski dziennikarz i aktywista), Natalia Panczenko (ukraińska aktywistka), Mariusz Szczygieł (polski reporter), Katarzyna Bosacka i Aniela Redelbach (autorki książki „Przyjaźń od kuchni”).
W ramach Dni Ukrainy zagrali polscy artyści Natalia Przybysz, Rafael Rogiński, Stanisław Soyka oraz ukraiński zespół Jagody. Pokazaliśmy wystawy zdjęć Anny Liminowicz i Magdaleny Wdowicz-Wierzbowskiej. Podczas ostatnich Dni Ukrainy zaprezentowaliśmy również wystawę zdjęć bohaterek projektu pt. „Duża Wojna. Momenty” (te same zdjęcia prezentujemy na stronie).
Projekt MOMENTY podsumowaliśmy wydarzeniem finałowym 28 listopada w Teatrze Studio, podczas którego wystąpił również polsko-ukraiński zespół Dagadana.
Projekt tworzyły również Katarzyna Chrapka, Magdalena Dzierzęcka, Agnieszka Hryniewicka, Polina Kuczyńska oraz Monika Żebrowska. Bardzo serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy wraz z Fundacją Instytut Reportażu od sierpnia do grudnia 2022 r. tworzyli i uczestniczyli w projekcie MOMENTY.
| Kontakt w sprawie projektu: www.instytutr.pl/kontakt |